Steppe bison paqitaa NWTmi!

July 2007mi, Shane Van Loon pisuktuaq akunnirun qipaluaq uumayuaq Tsiigehtchic, Northwest Territoriesmi takuyaa mikiyuq sauniq takupkagaa imnaq …

Taamna nunam niryutait qiqsaq sauniq takupkagaa auqiyuaq ulugaa naqittuq inuuniarvik tuquyuat. Nuna auqiyuaq taimaagaa auyaqmi, Shane katitait ila nunam niryutait, ila asulu mikiyuqmiq ila. Nunam niryutait ila arinaqsiyuaq niqi atayuaq sauniq amaama qiqichiivik pimayaa nunam niryutait.

Yellowknife archaeologist Glen MacKay asulu palaeontologist Grant Zazula Whitehorsemi aulayuaq nunamun qinigaa qiqsaq nunam niryutait utuqqaq sivulliqmi steppe bison.

“Qanuq tadjvangatchiaqtuaq,” uqaqtuaq Zazula. “Uvagut paqitaa inugiaktut steppe bison sauniit Yukonmi, una sivulliq utuqqaq sivulliqmi sauniq paqitaa NWTmi.”

Taamna sauniit tuyugaa Prince of Wales Northern Heritage Centre, Yellowknifemi, qangma pimayaa.

Utuqqaq sivulliqmi nunam niryutait 13,650 utuqqaq sivulliqmi. Taamna amiq tuyugaa ilitaq munari Canadian Conservation Institute, Ottawami. Taamna sauniq surautat tuyugaa ilitchuriniaqti Pennsylvania State Universitymun genetic ilisaqtuaq.

Steppe bison ilisimayaa:

Allauyuaq:Bison priscus
(uqallaun ‘utuqqaq’ asulu ‘munari’ bison)
Atiq:Steppe bison
Paqitaa:Tsiigehtchic, Northwest Territories (uvagut 128)
Qangma:July 2007
Paqitaa:Shane Van Loon
Utuqqaq Sivulliqmi:13,650 utuqqaq sivulliqmi
Uvagut:Eurasian akunningayuq (taimaqtuat)
Akunningayuq:Atdjigiiktuk qangma wood bison, angiyuq pikangayuq asulu sauniq

Suna uvagut ilisaqturut taamna NWT steppe bison?

Taamna nakuruallaktuaq pimayaa sauniq asulu niqi steppe bison utuqqaq sauniq inugiaktut surautat taimaqtuat nunam niryutait asulu inuusiq taamna nuna. Ilitchuriniaqti ilisaqtuat ingilraani qanuq nunam niryutait tuquyuat piksaq tapqua sauniq qanuq technique atiq radiocarbon utuqqaq sivulliqmi.

Utuqqaq sauniq asulu mitquq paqitaa iluani ila nuna qiqumalaaqtuaq asiin pimagaa DNA – inuusiqmun. Tutqiktuq DNA tamaita nunam niryutait allauyuaq asulu pimagaa inuusim surautat taimaqtuat nunam niryutait sivulliqmi.

Tunuani niu ipiqqiq (taliqpik metatarsal asulu articulated saqpingayuq assembly)

Steppe bison? Qanuq qaiva?

2,000,000 utuqqaq sivulliqmi

Ingilraani 2,000,000 ukiuqmi, steppe bison uumayuat Europe asulu Asia, aulayuaq North Americamun 160,000 utuqqaq sivulliqmi. Inugiaktut kamagi niriyaa nakaaq aulayuatlu nunami (ivigaat natirnaq) taamna angiyuq nuna, uumayuaq nunami.

85,000 utuqqaq sivulliqmi

Tamaita isaktuaq allauyuaq steppe bison 85,000 utuqqaq sivulliqmi nunaam sila qiqinguyuaq, taimaagaa kingulliq kusugaq. Angiyuq sikuaqtuaq sanayuaq qanitqigaa Canada asulu saangani Eurasia, ila steppe bison tamaan malruk nunam niryutait; atausiq atqam nunami North America asulu allauyuaq Eurasia asulu Beringiami. Sivituyumiklu, taamna malruk nunam niryutait sanayuaq allauyuaq uvagut qinigaa piksaq taimanngaqtaq DNA.

13,000 utuqqaq sivulliqmi

Ingilraani 13,000 ukiuqmi nunaam sila isaktuaq qiqaiqtuaq sikuaqtuaqlu auqiyuaq. Inugiaktut nunam niryutait allauyuaq qiqauyaq sila qangma pilaittuaq qiqaiqtuaqlula sila asulu sukasaqtuaq ilaksaqtuaqlu taimaqtuat. Taamna steppe bison Eurasiami tamaita. Tapqua uumayuat North Americami una allauyuaq taimaagaa gangma bison. Utuqqaq sivulliqmi, bison aulayuat tamaani uataani North Americamun.

Sauniq matuyaa

Archaeologists - Prince of Wales Northern Heritage Centremi itqutiyaa qiqsaq bison nunam niryutait Stanton Territorial Hospitalmun asiin savaktiit ikayuqtuaq x-raying allauyuaq ila. Qanuq, takuya iluani nunam niryutait pimayaa qiqsaq. Tapqua archaeologists qinigaa pana nuvuk asulu allauyuaq titirnigaa suuq tuquyuaq, aglaan ilisaqtuaq talutaqniqtuaq.

Takunaktu x-raymin qaliq angiyuq sauniq steppe bison tamaan sauniq matuyaa tamaita saattuq matuyaa keratin, atdjigiiktuk protein uvagut kukik taimaaga. Asulu angmaluriktuq napaaqtuq, bison qarrisigaait matuyaa sauniq ukiuqmi.

Taamna steppe bison asulu nunaam wood bison (Bison bison athabascae) qanittuq akunningayuq. Qangma, wood bison angiyuq natirnaq nunatuqtuaq North Americami. Taamna pangniq uqumaittuq 800 - 900 kg asulu angiyuq asiin uqumaittuqlu 1000 kg. Taamna angiyuq wood bison pangniq malrungnik m iryi naligiik, steppe bison pangniq agliligaa.

Taamna allauyuat akunningayuq sauniq. Taamna akunningayuq sauniq Tsiigehtchic steppe bison agliligaa atuasiq m, asiin innaq angusalluq wood bison avvaq, ilaat steppe bison, mikiyuq sauniq asiin mikliyuaq qangma bison.

Taamna Paleolithic imnaq putu piksaq, steppe bison sanayuaq malruk piqungayuq. Tapqua angiyuq nukilik qungisiniq piqungayuq tunumi, allauyuaq taaqtuq mitquq. Una piqungayuq pisuktuaq nukilik nanmaktuaq angiyuk sauniq. Tamaita nanmaktuaq niaquq kiilu, pimayaa ikayuqtuaq qaiyuaq Pleistocene American laiyaq ivigaat nuna.

Sivunniurutit sauniq

Steppe bison
Bison antiquus
Wood bison
13,650 utuqqaq sivulliqmi
Qangma

Mitquq inugiaktut kibyura

Uvagut nutaaq surautat kibyura savagaa steppe bison’s mitquq pimayaa surautat asulu Paleolithic imnaq-putu piksaq Europemi. Steppe bison taaqtuq mitquq, niaquq, niu asulu mimiq, atdjigiiktuk qaumaniq, ausuktuq akunnirun. Taamna mitquq paqitaa Tsiigehtchic steppe bison uvagut ilisimayuaq ausuktuqlu.

Steppe bison - Altamira Cave, Spain, piksaq ingilraani 17,000 utuqqaq sivulliqmi.

Taamna wood bison takuyaa ubluq NWTmi ilaat steppe bison. Wood bison inukittut ausuktuq kiilu marraq.