Dǫnekw’ǫ whela k’è wezhıı̀ tıch’àadı̀ı wekw’ǫ ehtǫ wegaht’ı̨ agı̨̀là t’à wet’à nàeyı̨ satsǫ̀ t’à nàgehyı̨ı̨̀. Łık’èghaà ndè nagehyı̨̀, Shane tıch’àadı̀ı wekw’ǫ wetąt’e nàyehtsı̨. Ekw’ǫ mǫhdaà wekwǫ̀ ı̨ła dezhı̀lea sı̀ı, whaàgots’ǫ̀ wek’èhodı gha wemǫ wets’ǫ whek’ò yı̀ı̀ yı̨̀la.

Sǫǫ̀mbak’è gots’ǫ whàedǫgoht’ǫ gha Nàedık’èzhǫdeè elı̨ sı̀ı Glen MacKay eyıts’ǫ Whitehorse ts’ǫ dı̀ı neè wexè hoı̨̀wo gots’ǫ gha nàedık’èzhǫdeè elı̨ Grant Zazula akǫ nąą̀tła gogedı eyıts’ǫ ı̨neè whaàgots’ǫ dı̀ı hanı whaàgots’ǫ ejıe wegohłı̨-le ajà hanı tıch’àadı̀ı hǫt’e ne gedı t’à wek’eèhòezha.

“Akwełǫ̀ hagedı hò, segha ehkw’ı axodı-le.” Zazula hadı. Yukon nèk’e whaàgots’ǫ ejıe wekw’ǫ łǫ wegòts’ı̨hɂǫ segèdı, Hanı̀kò, NWT nèk’e gha dè, dı̀ı t’a akwełǫ̀ tǫdeè hòewo ts’ǫ dı̀ı hanı ekw’ǫ wegǫ̀t’ǫ.”

Ekw’ǫ wegògı̨hɂǫ hazhǫ Sǫǫ̀mbak’è ts’ǫ̀ Whàedǫ Goht’ǫ Whela Kǫ̀ (PWNHC) ts’ǫ̀ geèwa, akǫ t’a wek’èhoedı̀.

Tıch’àadı̀ı wek’ahòetǫ hò 13,650 xo weghoò hǫt’e wek’èhòezha. Ottawa ewò whaàts’ǫ̀ wek’ehòdı gha Canadian Conservation Institute ts’ǫ̀ agı̨̀là. Ekw’ǫ hotı nezı̨ wek’ahòeta gha Mbehcho nèk’e ts’ǫ̀ Pennsylvania Nı̨htł’ekǫ̀deè State University akǫ dı̀ı nèk’e ası̀ı hazhǫ wegohłı̨ gha nàedık’èzhǫdeè yık’ahta gha akǫ ts’ǫ̀ agı̨̀là.

Whaàgots’ǫ ejıe wegondı:

Ekw’ǫ sı̀ı̀ nezı̨ wek’èhòedı̀ eyıts’ǫ dı̀ı tł’ohnèk’e ts’ǫ ejıe wegohłı̨-le ajà t’à ekw’ǫ k’e mbò mǫhdaà wek’e gohłı̨ t’à, wegondı łǫ nàts’ı̨ ha dı̀le eyıts’ǫ adı̨ ndè k’e nàı̨̀dè wegondı nezı̨ ha. Ndè gha nàedık’èzhǫdeè dı̀ı hanı tıch’àadı̀ı wekw’ǫ ghà edaı̨̀wa dı̀ı nèk’e nàı̨̀dè gık’èzhǫ eyıxè satsǫ̀deè ghà edàı̨̀wha ı̨̀dà yık’ezhǫ.

Ekw’o wezhǫ̀a eyıts’ǫ wekwı̀ghaà tǫdeè yı̀ı̀ whela wegǫ̀gıhɂǫ t’à wegondı wek’èjǫ - tıch’àadı̀ı edàanı̀ ɂı̨̀nda wek’èjǫ. Tıch’àadı̀ı wetąt’e ładı̨ hǫt’e eyıts’ǫ ı̨neè edàanı̀ tıch’àadı̀ı wexè edàgǫ̀ht’e ı̨lè wek’èjǫ.

Edzaà wèogò (nàgots’ehnè ts’ǫhk’e wekekw’ǫ eyıts’ǫ edàanı̀ wekè ełexè whela)

Įdı 2,000,000 lemı̀zhǫ xo

Įdı 2,000,000 xo ts’ǫ, whaàgots’ǫ ejıe tıchoneè eyıts’ǫ łıdı̀ɂehtsı̨dǫ nèk’e nàı̨̀dè, ı̨dı 160,000 lemı̀ xo k’e hò, dıhdę̀ nèk’e ts’ǫ̀ agejà. Tł’oh edè tıch’àadı̀ı hazhǫ ts’ǫ̀ wek’ehòewho, hazhǫ hoızı̀ı tł’oh gohłı̨ nèk’e wek’ehòedè, ahjǫne dı̀ı nèk’e edzanèk’e agèat’ı̨̀.

Įdı 85,000 lemı̀ xo hò

85,000 lemı̀ xo hò, ası̀ı hazhǫ whaàgots’ǫ ejıe gıgha ładı̨ agòjà, ekò dı̀ı nèk’e edza ajà hò, ekò nǫde dı̀ı nèk’e tǫdeè ajà. Ekò, Canada eyıts’ǫ Lıdı̀ɂehtsı̨dǫ nèk’e hazhǫ weka tǫ whehchı̀ ajà, eyı̀ı wet’à ejıe nàke ts’ǫ łets’ǫ agejà, ı̨łè ı̨zhı̀ ts’ǫ̀ North Amerıca nèk’e eyıts’ǫ Lıdı̀ɂehtsı̨dǫ nèk’e ts’ǫ̀ eyıt’sǫ Berıngıa ndèdeè łetaı̨̀ɂa ı̨lè ts’ǫ̀. Dı̀ı dzęę̀ nexoı̨̀wo, eyı̀ı tıch’àadı̀ı nàke kaɂa, ładı̨ gıgaht’ı̨ ajà eyıts’ǫ DNA gokwǫ̀ta godoò weghaà adı̨ ts’ǫ agı̨̀t’e wek’èjǫ.

Įdı 13,000 lemı̀ xo hò

Įdı 13,000 lemı̀ xo hò, dı̀ı nèk’e edıı̀ agòjà eyıts’ǫ tǫdeè ndè k’a naeyı̨ı̨. Tıch’àadı̀ı edzanèk’e edegenda ha dı̀le ı̨lè sı̀ı, achı̨ edı agòjà t’à gıgha edı dı̀ı̀ eyıts’ı̨ɂǫ̀ gıwhı̀le ajà. Whaàgots’ǫ ejıe sı̀ı akǫ ts’ǫ agı̨̀t’e ı̨lè. Mǫhdaà North Amerıca nàgı̨̀dè hò, eyıt’a egı̨ndà eyıts’ǫ dı̀ı dzęę̀ k’e ejıe lanı̀ egenda ajà. Achı̨ edàatłǫ lemı̀ xo hò, dą̀ąnı̨hts’ıı̀ ts’ǫhk’e North Amerıca k’eèɂà ajà.

Whàedǫ goht’ǫ whela kǫ̀ ts’ǫ dǫ wegondı hàetadǫ gha nàedık’èzhǫdeè ejıe whelı̀ t’à Stanton Territorial Hospital eyakǫ̀ negı̨̀wa t’à ekw’ǫ wenı̨htł’èchı̀ gıhchı̀, akǫ dǫne eghàlaedǫ yagı̨̀lı̨ sı̀ı, sı̀ı̀ nezı̨ gots’àgı̨̀dı. Dı̀ı hanı̀ adlà sı̀ı, eht’ǫ wet’à ı̨neè edàanı̀ wegaht’ı̨ ı̨lè sı̀ı ɂaı̨̀łı̨ wegaht’ı̨. Dǫ wegondı hatadǫ ahsı̨̀ mbehkaà t’à wıı̀goò nı̀ı̀ gha yıxàta hanı̀-le dè edàanı̀ łaı̨̀wo yıxàta hanı̀kò, weghǫ nàgı̨̀zè wegondı gogı̨hɂǫ-le.

Jǫ ı̨doò nı̨htł’èchı̀ weghà weɂedè sı̀ı̀ necha ı̨lè wegaht’ı̨, weɂeè tanı weka wet’ıı̀ lanı wek’e, golagǫǫ̀ lanı̀ hanı hǫt’e. Ts’ı weyı̀ı̀ wegaht’ı̨ dè, edàatłǫ weghoò wek’èjǫ, ejıe weɂedè eyı̀ı lanı̀ hǫt’e, xo tąt’e weɂedè weyı̀ı̀ wemǫǫ̀ nàwhet’ı weghà edàatłǫ weghoò wek’èjǫ hǫt’e.

Whaàgots’ǫ ejıe eyıts’ǫ dechı̨nıı̀ ts’ǫ ejıe (athabascae ts’ǫ ejıe) ełak’a ahjǫne ełèxęı̨̀cho hǫt’e. Dı̀ı dzęę̀k’e, dechı̨nıı̀ ts’ǫ ejıe north amerıca gha nàetà nı̨dè dı̀ı tıch’àadı̀ı tł’oh edè yàgı̨̀lı̨ xè nechà gha nàetà. Ejıezhıı 800 900 kg ts’ǫ̀ ɂaı̨̀ndą eyıts’ǫ mǫhdaà 1000 kg ts’ǫ̀ ɂaı̨̀ndą. Mǫhdaà ek’ètaı gokè ts’ǫ̀ haı̨̀doò, whaàgots’ǫ ejıezhıı eyı̀ı weèɂǫ̀ ts’ǫ̀ nechà ı̨lè.

Gıɂedè t’à ładı̨ ɂaı̨̀cho ı̨lè. Tsiigehtchic ts’ǫ whaàgots’ǫ ejıe weɂedè t’à taı gokè haı̨̀cho, hanı̀kò, dechı̨nıı̀ ts’ǫ ejıe t’a ı̨łè gokè dàots’ǫ̀ tanı gokè haı̨cho. Įneè whaàgots’ǫ ejıe weɂedè nechà hǫt’e hanı̀kò, dı̀ı dzęę̀k’e ejıè laı̨̀cho-le.

Whàedǫ kwekǫ̀ weyı̀ı̀ nı̨htł’èchı̀ dawhela sı̀ı, whaàgots’ǫ ejıe dek’ètł’è sı̀ı, gınǫǫ̀kw’ǫ nàke lanı̀ wegaht’ı̨. Wek’ooch’ıı yazèa ı̨ndègǫǫ̀ wheɂǫ xè nechà, wekwı̀ghaà wets’ǫ goı̨̀wà. Gıɂedè nechà k’egetı̨ ha gık’ooch’ıı nàtsò. Dekwı sı̀ı ı̨doògǫǫ̀ agı̨̀whǫ gha sı̀ı hanı̀ ładı̨ ajà, wet’à hǫtsaa tł’oh nıı̀ tıch’àadı̀ı got’àege ha dè gha geɂı̨ gha dàı̨̀dèegǫǫ̀.

Altamira kwekǫ̀, Spain ts’ǫ whaàgots’ǫ ejıe kwekǫ̀ yı̀ı̀ wegògı̨hɂǫ, 17,000 lemı̀ xo gots’ǫ weghǫ nı̨htł’èchı̀ hòlı̨.

Edzanèk’e ejıe wahɂı̨̀ sı̀ı dı̀ı whaàgots’ǫ ejıe ts’ǫ hǫt’e. Dechı̨nıı ejıe ejı̀edoò lanı̀ wegaht’ı̨, dek’oo lanı̀-le.