Daiidi’ìn’

North gwa’àn nits’òo tr’igwiheendaii gadiiyuunàatan, khehtak tr’igwahtsii guuchih nachidadal, łeetè’deelyaa iidìlii ts’àt Vidree Oonatsoo jidìi t’agahdahch’aa guuts’an àatsii gwinoh’ih.
Nijìn Ts’aii Gòo’aii Guuvàh Gwàandak

RCMP kat tr’oochit k’agidadal giinlii ts’àt nits’òo gugwiheendaii hàh guuts’àt tr’igiheendal geenjit goo’àih. Dinjii zhuh kat jidìi gahgidandaii hàh guuts’àt tr’iginiinjik. Geetak iinch’it ts’àt gwitr’it eenjit guutr’òonjih, tr’oochit giheedaa, dachan tat nagahdadal gahdandaii, echiilin t’agwah’ii, łeetè’tr’ehdeelyaa, nidhizrii, łuk katr’idi’ii, troo tr’it’ii ts’àt vikètr’ahch’uu, jii tthak geenjit gwitr’it guuts’an gugwìltsaih.

S/Cst. Andrew Stewart loads a toboggan, Aklavik patrol, 1946. NWT Archives/N-2005-001:0093

Uu’òk dagiheedya’aa gwiiyeendoo gàhgiheedandaii geenjit gwijiinchii gòo’aih. Nits’òo tr’igwiheendaii. Jii RCMP kat zhat gwa’àn gwats’àt giinlih kwaa, nành gwiiyeendoo gwiniik’oo gahgidandaih kwaa ts’àt guuk’atr’ahnahtyaa guuveenjit gòo’aih. Nits’òo tr’igwiheendaii gàhgiheedandaii geenjit gwijiinchii gòo’aih.

Peter Ross Vidree Oonaatsoo agįįkhih

S/Cst. Andrew Stewart prepares a camp meal, Aklavik Patrol, 1946.

NWT Archives/N-2005-001:0095

S/Cst. Peter Esau (left), guides Garner King and Cst. Bob Knights into Fish Lake, Sachs Harbour, 1958.

NWT Archives/N-1993-002:0277

Cutting fire wood, 1922.

NWT Archives/N-1979-004:0238

Police Interpreter hauling water, Aklavik, 1920s.

NWT Archives/N-1991-041:0029

Khehtak Tr’igwahtsii

Nijìn kaiik’it gòo’aii, nijìn kaleeluk katr’idi’ii, nijìn khyàh t’itr’ah’in ts’àt nijìn nan khatr’igwizhit gugwitr’it t’itr’igwàh’in danh vidree oonaatsoo gwitr’it deek’it gugwiłtsàih. Vidree oonaatsoo gwitr’it deek’it leii gugwiłtsàih, Fort Constantine (Forty Mile, YT), Harbour Van (Kimmirut, NU) ts’àt Ellesmere Njuu gwa’àn tthak vidree oonaatsoo gwitr’it deek’it gugwiłtsàih. Juk drin tth’aih hee jii vidree oonaatsoo gwitr’it deek’it làt gwit’agwijahch’uh.

Aii gwik’it, North gwa’àn tthak jùk kaiik’it gòo’aii tik gòonlii gwa’àn tr’igwich’in kwaa dài’ niinzhìt khehtak gugwiłtsàih. 1999 gwichih Nunavut, juk khè’ gwinagoo’ee diinch’uu Northwest Territories gwizhìt gwiinli’.

Background: RCMP Detachment Resolute Bay, 1949. Library and Archives Canada/National Defence Headquarters, 126784

Click to Enlarge in New Window
Vidree Oonaatsoo Gwitr’it Deek’it Gugwink’òo’
Khaii Khehtak Tr’igwàhtsii

Vidree Oonaatsoo Ts’anuu ts’àt kaiik’it gwizhit zhehk’oo kat nits’òo łaii hàh khehtak gugwahahtsaa guuvah gugwàandak. Łaii hàh uu’ok khehtak gugwahtsii k’iighè’ Canada gwits’àt k’adagwidaadhat north gwa’àn t’igiinch’uu gahgwiheedandaii tr’igwàhtsih. Vidree Oonaatsoo Ts’anuu kat zhoh diniinchii ts’àt gwiniik’oo guuzhik dinehtł’eh neetr’aazhik ts’àt dagwidi’ii gwi’dinehtł’èe uu’òk gwits’an gahtsii ts’àt juudin dachan tat t’iinch’uu nihkhee nagidadal geenjit khehtak gwiłtsàih.

Background: S/Cst. Andre Jerome on patrol from Arctic Red River [Tsiigehtchic] to Inuvik, 1957. NWT Archives/N-1993-002:0004

Jii gwichih łaii hàh khehtak gugwiłtsàih kwàh. Geetak łaii kat guuvehłahaa’oo ts’àt aii RCMP kat dachaavał ts’at nat’agadaadhak ts’àt guutth’an dàk t’injik. Geetak akòo dagweedi’ìn’, gòo khanh gik’igàanjìh.

Albert Elias, ditii Moses Raddi, Vidree Oonaatsoo Ts’anuu iinlì’ agwaandak.

Nits’òo łaii k’atr’inahtii gah’iidandài’

Zhoh gwi’ìitsii khàl tr’idi’ii gwichih north gwa’àn zheh k’oo kat łaii gidi’ih. Gwitr’it gwilìk kat khaii tthak, drin gwitagwinyaanch’uu gwiinzii guuk’atr’ahnyahtyaa goo’àih. Nìlii ts’àt łuk hàh guuveenjit vikè’tr’ahch’uu ts’àt guu’atr’ah’aa, khaii guuzhik iisrits’àt guuveenjit vikè’tr’ahch’uh.

RCMP puppies Peter and Paul, Sachs Harbour, 1958. NWT Archives/N-2005-001:0176

Taii gwidhaatsàih

Gwitr’it gwiinchii ihłak t’at, Vidree Oonaatsoo Ts’anuu kat łaii ch’ii, zhoh diniinchii zhìt aih hàh taii gugwahtsih, jii k’iighè’ juudin guuk’ih nahdadal guuveenjit gugwiheetrih kwàh.

Breaking trail on the Dawson to Fort McPherson patrol, 1920s. NWT Archives/N-1979-067:0061

Dachan tat gah’iidàndài’

Łaii hàh khehtak gugwahtsii dài gwa’àn gugwandaii kat guutàii gwinjik nagahdadał. Vidree Oonaatsoo Ts’anuu kat nijìn taii gòo’aii, nits’òo nagwii’ee, khehtak gugwahtsii guuzhik gugoontrii dagiheedya’aa ts’àt nits’òo dachan tat gugwindaii jii tthak gahgidandaii. Yeenoo nits’òo dachan tat gugwiindài’ gwijiinchii goo’àih.

S/Cst. Peter Esau and Cst. Bob Knights on patrol to Holman Island [Ulukhaktok], 1958. NWT Archives/N-1993-002:0178

Łaii Gwidìchaavàl Gwi’ejìich’ìi’

Background: RCMP dog leader, Fort Rae detachment, 1926. NWT Archives/N-1987-016:0618

Shin Guuzhik Khehtak Tr’igwahtsii

Shin dài’ han ts’àt van k’iighè’ kaiik’it ts’àt uu’ok dachan tat tr’igwich’in nihkhah łigahaadaa geenjit gi’gwidhan. Shin guuzhik Vidree Oonaatsoo Ts’anuu kat chuu kak kaleeluk gwitr’ìi, tr’ih choo ts’àt tr’ih tsal hàh Vidree Oonaatsoo nagahahchik.

Jimmy Akavak, Sandy Akavak, and Matthew Akavak with Cst. McLaughlin and Cst. Marchbank, on Eastern Arctic Patrol, Lake Harbour [Kimmirut], NWT, 1944. NWT Archives/N-2005-001:0249

Łehtè’deelyaa Kat

Vidree Oonaatsoo Northwest Territories k’agidadal dài’ dinjii zhuh ginjik gahgidandaih kwàh.

Vidree Oonaatsoo kaiik’it gwizhit gwiinzii gugwiheendaii, guugwitr’it t’igugwahah’aa ts’àt khehtak gugwahahtsaa, łehtè’deelyaa kat guuts’àt tr’igiheendal geenjit gwitr’it guuts’an gwałtsaih. Vidree Oonaatsoo Ts’anuu ts’àt łehtè’deelyaa leii kat dinjii zhuh k’yuu, French k’yuu ts’àt Uunjit K’yuu gigįįkhè’.

Dagwidįį’è’ gwinjik tr’igwiheendaii gugwahtsii ts’àt nijìn goodhaii nigwidaadhak dài’, Vidree Oonaatsoo diiginjik gàhgidandaii ts’àt gwiinzii nihts’àt tr’igįįkhii gwijiinchii gòo’àih.

S/Cst. Vital Thomas, Rae [Behchokǫ̀], 1962. NWT Archives/N-2003-037:0188

Shahanh Gwich’in ginjik zhìt gįįkhè’… uu’òk t’aniinch’uu kat RCMP kat ts’àt gigįįkhii giiniindhan gòo gwiinzii uunjit k’yuu gigįįkhih kwaa dài’ nà’aa ts’àt tyà’aa eenagidadàł. Guuveenjit łehtè’gideelyaa ts’àt Vidree Oonaatsoo Gwichit kat guuts’àt guuveenjit gigįįkhih. Kaiik’it gwizhit t’aniinch’uu kat khè’ RCMP kat ts’àt gigįįkhih kwaa ts’àt jii geenjit srigiguujàadhan [vitì ts’àt vahanh].

Louise Reindeer, ditì’ Johnny Reindeer Vidree Oonaatsoo Ts’anuu iinli’ gagwàandak.

S/Cst. James Fabien of Fort Resolution spoke English, French, Chipewyan and Dogrib [Tłı̨chǫ], 1933.
RCMP Letter of Engagement for dog driver and interpreter S/Cst. Jimmy Fabien, 1929.
“Vidree Oonaatsoo Ts’anuu” shiginjik zhìt dagwinuh?

Play

Chipewyan

Dası́dën lát’e-u, dası́dën ts’énı

Play

Cree

Simākanisihkān

Play

Gwich’in

Vidree Oonaatsoo Ts’anuu

Play

Inuinnaqtun

Pilihimap Ikayuqtia

Play

Inuktitut

ᑭᖅᑕᓕᖖᓄᒼ ᐃᑲᔪᖅᑎ
Pukiqtalingnut Ikajuqti

Play

Inuvialuktun

Tiguyit Ikayuqtingit

Play

North Slavey

Ekw’ahtı̨ gochelekuke

Play

South Slavey

Ehtth’ıatı̨ ts’ándı̨

Play

Tłı̨chǫ

Kw’ahtı Xè Eghàladadǫ
Tr’igwiheendaii Geenjit Ejiich’ii T’atr’ijàhch’uh

Dachan tat khehtak tr’igwahtsii dài’ gwich’aa niidhaa gahtsii k’iighè’ Vidree Oonaatsoo gwiinzii t’igiinch’uu ts’àt gugwandàih.Tr’iinjòo kat yeenoo nits’òo k’è’tr’ijiłkài’ k’ìt akòo digeedi’ìn’ ts’àt needzak dhoh, nèhtruh dhoh, vadzaih ts’àt dinjik dhoh hàh guuveenjit gwich’aa gałtsàih. Aii geeghee ts’àt łaii tł’yàa’, łaii viitrii, łaii kaiitrìi’ ts’àt łaii ts’àt nits’òo tr’igwahtsii gahgeedandài’.

RCMP and friends showing off their winter clothing. Old Crow, 1954. NWT Archives/N-1979-062:0145

Shahanh RCMP guuveenjit iyèhdak ik ałtsàih. Juk drin RCMP kat guu gwich’aa jidìi tthoo nilii ts’àt guuvehłi’ vidree oonaatsoo gwinyah’ii? Aii kat shahanh yìłtsàih. RCMP guuveenjit k’è’jiłkài’, ts’at tah, kaiichan, dazhoo dzhirh, dzhirh nìitł’yah, jii tthak guuveenjit ałtsàih. Niinzhìt khehtak gugwahtsii dài’ guuveenjit lùhch’uh ałtsàih. Nìlii gaii ts’àt uutsik guuveenjit ałtsàih.

Mabel Brown, vahành Mary Kendi agwàandak.

Mary Kendi was the wife of S/Cst. Alfred Kendi and supported the Aklavik detachment. Mary was an impressive seamstress and is fondly remembered as a pillar of the Gwich’in community.

NWT Archives/G-1995-001:0570

Martha Stewart was the wife of S/Cst. Andrew Stewart. They traveled between Fort McPherson and Aklavik, spending most of their time in the mountains. She was well-known for her sewing and traditional skills, which were valuable to the RCMP.

NWT Archives/G-1995-001:0013

Ejiich’ii Gwizhìt Dhidlii